Hành trình phục dựng và cách tân vãn dâng hoa

AN DUYÊN

Các bài vãn dâng hoa cổ mặc dù rất hay nhưng có những từ nghe không hiểu, thời gian dâng hoa kéo dài nên Đức Hồng y Trịnh Văn Căn đưa ra yêu cầu: Xây dựng bộ vãn dâng hoa mới có giai điệu dân tộc, lời súc tích, nói lên được những nhân đức và lòng tôn kính đức hạnh củaa Mẹ Maria.

Vào khoảng năm 1970, Nhạc sĩ Trần Văn Luân thuộc Giáo xứ Nhà thờ Lớn Hà Nội đã ghi âm lại các bài vãn dâng hoa cổ theo nguyện vọng của Đức cố Hồng y Giuse Maria Trịnh Văn Căn. Vì lo ngại bị mai một nét đẹp dâng hoa, Đức Hồng y đã quy tụ các nhóm chị em khoảng 60 – 70 tuổi để hát lại những bài vãn xưa. Những bộ vãn cổ do nhạc sĩ Luân ký âm lại, được in trong tập Thánh ca 2 và 3 Địa phận Hà Nội.

Truy tìm vãn dâng hoa nguyên bản

Theo nhạc sĩ Trần Văn Luân, đội hình và động tác dâng hoa cổ không khác gì nhiều so với ngày nay. Về hình thức thì các con hoa dâng nhuần nhụy hơn bây giờ. Những động tác như xuyến chân, động tác tay khá tỉ mỉ.

Còn về mặt âm nhạc, vãn dâng hoa cổ dựa trên làn điệu mang âm hưởng dân ca phía Bắc, đôi nét theo hướng chèo cổ. Giai điệu thì khúc thức không thật rõ ràng với lời thơ lục bát. Các từ trong bài lặp lại, gieo vần, phối nhạc và được kéo dài ở đuôi câu. Thời gian cho mỗi cuộc dâng hoa lên đến hơn nửa giờ đồng hồ.

Thời gian sau khi vãn dâng hoa cổ được khôi phục và tìm cho mình chỗ đứng trong sinh hoạt đức tin thì Đức Hồng y lại đặt vấn đề với nhạc sĩ Luân. Vì lý do vãn dâng hoa cổ kéo dài khiến giới trẻ không đủ kiên nhẫn để tham dự. Có những đoạn nhạc trong bài ngân dài và lặp lại nhiều lần với các nguyên âm như i, a, ư,…

Cùng với đó, tư tưởng và từ ngữ trong các bài vãn cổ đã không còn được mới mẻ. Có nhiều từ như “mọn mày”, “bồ liễu”, “nơm quỉ”… khiến người nghe không hiểu ý tứ trong bài dâng hoa.

Vì thế, việc xây dựng bộ vãn dâng hoa mới là rất cần thiết. Yêu cầu mà Đức Hồng y đưa ra là bộ dâng hoa phải có giai điệu dân tộc, lời súc tích, gọn gàng nhưng nói lên được những nhân đức và lòng tôn kính đức hạnh của Mẹ Maria.

Liên tục sáng tác các bộ vãn dâng hoa mới

Trong hai năm chuẩn bị, bà Maria Lưu Ngọc Vinh (phu nhân của Nhạc sĩ Trần Văn Luân) đã sáng tác bộ dâng hoa mới. Trong suốt hành trình thực hiện, Nhạc sĩ Trần Văn Luân là người chỉnh sửa và chấp bút lại cho các bộ vãn dâng hoa ấy. Bộ đầu tay là Vãn dâng hoa năm sắc (vãn Mân Côi), chính thức được đưa vào sử dụng năm 1980.

Năm đó, sau khi kết thúc kỳ họp Hội đồng Giám mục Việt Nam tại Hà Nội, các đức giám mục cũng tham dự giờ dâng hoa kính Đức Mẹ. Bộ vãn dâng hoa mới đã chinh phục nhiều người với lời lẽ đơn sơ, khúc chiết mang tư tưởng hy vọng của Đức Hồng y Phanxicô Xavier Nguyễn Văn Thuận.

Hơn thế, bộ vãn được xây dựng có hệ thống với bài ca mở đầu, dâng các sắc hoa, bài hát có nhiều đội hình khác nhau. Về âm nhạc, bộ vãn được viết trên làn điệu dân ca thuộc nhiều vùng khác nhau miền từ Bắc tới Nam. Thời lượng cho những buổi dâng hoa khoảng 20 phút.

Tới năm 1985, bà Maria Lưu Ngọc Vinh tiếp tục sáng tác bộ dâng hoa với 12 sắc là những nhân đức của Đức Mẹ. Đây được cho là bộ vãn dâng hoa công phu nhất sau hơn hai năm miệt mài. Chất liệu mà bộ vãn dâng hoa sử dụng là dân ca các miền khác nhau chứ không dùng nguyên bản. Trong đó có những sắc hoa dùng theo lối ngâm thơ cả ba miền Bắc, Trung, Nam. Đặc biệt, bộ vãn dâng hoa đã đưa ra rất nhiều sắc hoa mới và lạ vào để nêu bật nhân đức của Mẹ như hoa thiên lý, hoa đào, hoa đơn, hoa mộc…

Bà Maria Lưu Ngọc Vinh:

Tác giả của ba bộ vãn dâng hoa, là người con thuộc gia đình có truyền thống âm nhạc lâu đời tại Hà Nội. Cha của cô là nhạc sĩ Lưu Ngọc Phức, em trai của cố nhạc sĩ Lưu Quang Duyệt. Nhạc sĩ Lưu Quang Duyệt là Hiệu trưởng Nhạc đường Học xá nổi tiếng một thời.

Bài viết trên tạp chí Đồng Hành.